တောင်အာဖရိကနိုင်ငံ၊ ကိတ်တောင်းတက္ကသိုလ်(University of Cape Town) ကျောင်းသားတိက၊ လူတိ ပေါက်ထားရေ သီးနန့်၊ အိမ်ဆောက် အုတ်တိ လုပ်နိုင်ရေ နည်းပညာတမျိုးကို ထွင်လိုက်ကတ်ပါရေ။
တက္ကသိုလ်အိန်ဂျိန်နီယာဌာန၊ ယောကျာ်းချေတိ အိမ်သာက သီးတိကို၊ သဲ၊ ဘတ္တရီးယားတိနန့် ပေါင်းပနာ၊ အုတ် လုပ်တေ နည်းပညာကို၊ သုတေသန ကျောင်းသားတိက ဖန်တီးလိုက်ပါရေ။
ယင်းလုပ်တေ နည်းပညာကို ပိုးကောင်ချေတိ ကာဗွန်နိတ် အနည်ကျနည်း(microbial carbonate precipitation)လို့ ခေါ်ပနာ၊ ပုံမှန် အိမ်ဆောက် အုတ်တိပိုင်၊ မီးနန့် ဖုတ်စရာ မလိုဘဲ၊ သာမန် အခန်းအပူချိန်နန့်၊ ခဲလားအောင် လုပ်တေ နည်းတမျိုးပါ။ ပုံမှန် အုတ်တိကို မာအောင်၊ မီး ဖုတ်တေခါ၊ ထင်း၊ ဂစ်တိ သုံးရရေအတွက်၊ လောင်စာတိ ကုန်ရေပိုင်၊ မီးခိုး(ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုဒ်)တိ ထွက်တေအတွက်၊ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ကိုလည်း အများကြီး ထိခိုက်နိုင်ပါရေ။ အေ ဇီဝအုတ်(bio-brick)တိက၊ အပူ ပီးစရာ မလိုရေအပြင်၊ စီးပွားဖြစ် မြေသြဇာတိမှာ သုံးရေ၊ နိုင်ထရိုဂျင်(nitrogen)နန့်၊ ပိုတတ်စ်စီယမ်(potassium)ကိုတောင်၊ ဘေးထွက်ပစ္စည်းတိအဖြစ် ထုတ်ပီးပါသိမ့်ရေ။
“အေ ဇီဝအုတ်တိကို၊ ပိုးကောင်ချေတိ ကာဗွန်နိတ် အနည်ကျနည်းနန့်၊ သဘာဝအတိုင်း လုပ်ထားစွာပါ။ ဂုံး၊ ခရုချေတိ အခွံမာလာစွာနန့်၊ ကကောင်း မခြားနားပါ။ သဲပပွတိကို ဘတ္တရီးယားတိနန့် အုံပလိုက်ပနာ၊ ယူရိစ်(urease)တိကို ထုတ်လိုက်ပါရေ။ ယူရိစ်က သီး(urine)နန့် ဓါတုဓါတ်ပြုပနာ၊ ယူရီယာ(urea)ကို ခွဲထုတ်ဗျာလ်၊ ကဲလ်ဆီယမ် ကာဗွန်နိတ်(calcium carbonate)ကို ထုတ်လိုက်ပါရေ။” လို့ ယူစီတိ(UCT)တက္ကသိုလ်က၊ ရေအရည်အသွေး(Water Quality) အကြီးတန်း ကတိကဆရာ ဒေလ်လွင် ရန်ဒဲလ်(Dyllon Randall)က ပြောပြပါရေ။
“အေ ကော်ရည်တိ(cements)က သဲတိကို ပုံစံအမျိုးမျိုး ဖြစ်အောင် လုပ်နိုင်ပါရေ။ ရည်မျှောမျှော အချောင်းတိ ဖြစ်ဖြစ်၊ အဂု ပထမဆုံးအကြိမ်၊ လေးထောင့်ကျကျ အိမ်ဆောက်အုတ် လုပ်ကြည့်စွာပါ။” လို့ ဆက်ပြောလားပါရေ။
“ယင်း ကော်ရည်ကို လုပ်တေ ဘတ္တရီးယားပိုးကောင်ချေတိ အကြောင်းကို ပိုသိလာလီလီ၊ ပစ္စည်း(အုတ်)တိကို ပို မာလာအောင် လုပ်ဖို့၊ ပိုသိလာလီလီပါ။” လို့ ပြောလားပါရေ။ အေနည်းလမ်းကို ပိုပနာ အချိန်ပီးလေ့လာလားဖို့လို့ ဆိုပါရေ။
ရန်ဒဲလ် က “သီးစွာ ရွှေရည်ပါ။ ဒုဒေနန့် ပြောရဖို့ဆိုကေ၊ အိမ်တိက စွန့်ပစ်တေ ရီပုပ်ရည်တိထဲမှာ၊ သီးရည် ၁% အောက်ရာ ပါနိန်ကေလည်း၊ အေသီးနန့် ရီပုပ်ရည်ထဲမှာ၊ ၈၀% နိုင်ထရိုဂျင်၊ ၅၆% မီးဇုန်းဓါတ် ဖို့ဆ်ဖို့ရာ့စ်(phosphorus)နန့် ၆၃% ပိုတတ်စ်ဆီယမ်(potassium)တိ ဖြစ်လာပါရေ။” လို့ ပြောလားပါရေ။
မှတ်ချက် – urease ကို အသေးစိတ် လေ့လာချင်ကေ အောက်က လိန့်ခ်မှာ လားလေ့လာနိုင်ပါရေ။
https://www.sciencedirect.com/topics/biochemistry-genetics-and-molecular-biology/urease
